İzahlı lüğət

DESANT (ID - 8596)

is. [fr.] 1. Hərbi əməliyyat aparmaq üçün gəmi, təyyarə və b. vasitələrlə düşmən torpağına çıxarılan qüvvə. Hava desantı. Desant çıxarmaq. - Sahilə çıxan desant almanları limandan qovdu... M.Hüseyn. ...Gecə desantını...

DESANTÇI (ID - 8597)

is. Desant qoşunları döyüşçüsü.

DESERT (ID - 8598)

is. [fr.] Xörəkdən sonra verilən meyvə, şirniyyat və s.

DESPOT (ID - 8599)

[yun.] 1. Dövləti qanun əsasında deyil, öz istədiyi kimi idarə edən zülmkar, müstəbid hökmdar; hakimi-mütləq. Taxt və tac, yaxşı məqsədlə işə başlayan Nadiri də despota çevirir. M.Arif.
2. məc. Başqalarını öz iradəsinə...

DESPOTCASINA (ID - 8600)

zərf Despot kimi, müstəbidcəsinə, zülmkarcasına. Despotcasına hərəkət etmək.

DESPOTIK (ID - 8601)

sif. [yun.] Müstəbid, istibdadçı, zülmkar. Despotik hökumət. - Rza xanın qəzəbli üzü və gözləri, despotik rəftarı onu çaşdırmışdı. M.İbrahimov.

DESPOTIZM (ID - 8602)

[yun.] 1. İstibdada əsaslanan dövlət quruluşu; qeyri-məhdud hakimiyyət; istibdad, mütləqiyyət.
məc. Zülmkarlıq, müstəbidlik, zülm. Məlumdur ki, elm və mədəniyyət geniş yayıldıqdan sonra despotizm, fanatizm .. artıq yaşaya...

DESPOTLUQ (ID - 8603)

bax despotizm 2-ci mənada.

DESYATIN (ID - 8604)

[rus.] Metr sistemindən qabaq tətbiq edilən 1,09 hektara bərabər yer ölçüsü. Desyatinə iki yüz manat deyənin ağzından vururlar. A.Şaiq.

DEŞDİRİLMƏ (ID - 8605)

“Deşdirilmək”dən f.is.

DEŞDİRİLMƏK (ID - 8606)

məch. Başqasına deşdirmək, deşik açdırılmaq.

DEŞDİRMƏ (ID - 8607)

“Deşdirmək”dən f.is.

DEŞDİRMƏK (ID - 8608)

icb. Deşik açdırmaq. Taxtanı deşdirmək. Dəmiri deşdirmək.

DEŞİCİ (ID - 8609)

sif 1. Dələn, deşən, dəlici, deşə bilən. Deşici alət.
2. məc. Sancıcı, dəlici, iti.

DEŞİK (ID - 8610)

is. 1. Dəlik, dərin daz çuxur. Deşiyi bərkitmək. Deşikdən siçan çıxdı. - Qaranlıq bucaqlarda taxça kimi deşiklərə düzülüb saxsı qab-qaşıq, bir-iki mis qab. C.Məmmədquluzadə.
// Boşluq, boş yer. [Tülkü] öz heyvanlığı...

DEŞİKAÇAN (ID - 8611)

is. Deşik açmaq üçün alət.

DEŞİK-DEŞİK (ID - 8612)

sif Çox deşiyi olan. Deşikdeşik divar. Deşik-deşik kağız.
□ Deşikdeşik eləmək - çoxlu deşik açmaq, hər yerini deşmək. Ol siçana çəngini vurdu pişik; Eylədi əndamını deşik-deşik. S.Ə.Şirvani. Tikan onun [Salatının]...

DEŞİKLİ (ID - 8613)

sifi Deşiyi olan, deşilmiş.

DEŞİLMƏ (ID - 8614)

“Deşilmək”dən f.is.

DEŞİLMƏK (ID - 8615)

1. “Deşmək”dən məch. ...Nişançının atdığı oxlardan kürkün də deşilib, papağın da. “M.N.lətif.”
t-siz. Üstü açılmaq, irinin və s.-nin çıxması üçün yol açılmaq. Çiban deşildi.

DEŞİLMİŞ (ID - 8616)

“Deşilmək”dən f.sif. Deşilmiş divar. Deşilmiş vedrə. Deşilmiş yara. - Güləsər atasının altı deşilmiş çarığını gözdən keçirdi və içəri adladı. İ.Şıxlı.

DEŞMƏ (ID - 8617)

“Deşmək”dən f.is.

DEŞMƏK (ID - 8618)

f. 1. Deşik açmaq, dəlmək. Burğu ilə taxtanı deşmək. Divarı deşmək. Siçan döşəməni deşib. - [Eyvaz kişi] bəndə çatınca su bəndi deşib məğrur bir tərzdə gücü gəldikcə fışqırırdı. Ə.Vəliyev.
İynə və s. ucuiti...

DETAL (ID - 8619)

is. [fr.] 1. Ən xırda təfərrüat.
tex. Maşın və mexanizmin irili-xırdalı hissələri. Ağ hamar detal iti bıçaq altında fırlanır... H.Seyidbəyli.

DETALLAŞDIRILMA (ID - 8620)

“Detallaşdırılmaq”dan f.is.

DETALLAŞDIRILMAQ (ID - 8621)

məch. Bütün cəhətləri və təfərrüatı nəzərə alınmaq; dəqiqləşdirilmək.

DETALLAŞDIRMA (ID - 8622)

“Detallaşdırmaq”dan f.is. ..Əsərlərin yazılışında detallaşdırma cəhətinə xüsusi diqqət yetirilir. Ə.Bədəlbəyli.

DETALLAŞDIRMAQ (ID - 8623)

f. Bütün cəhətlərini və təfərrüatmı nəzərə almaq; dəqiqləşdirmək. Planı detallaşdırmaq.

DETEKTİV (ID - 8624)

[ing. əsli lat.] Casusların macəralarını təsvir edən əsər. Detektiv roman.

DETEKTOR (ID - 8625)

is. [lat.] rad. Yüksək tezlikli titrəyişləri qulaqla qavranıla bilən alçaq tezlikli titrəyişlərə çevirən cihaz.

DETERMİNİST (ID - 8626)

[lat.] fəls. Determinizm tərəfdarı.

DETERMİNİZM (ID - 8627)

[lat.] fəls. Cəmiyyət və təbiətdə baş verən bütün hadisələrin ümumi obyektiv qanunlardan və səbəbiyyət əlaqəsindən asılı olduğu haqqında elmi anlayış.

DEVALVASİYA (ID - 8628)

[fr.] iqt. Qiymətdən düşmüş kağız pulların tədavüldən götürülərək sabit kağız pullarla əvəz edilməsindən ibarət pul islahatı.
// Kağız pulların məzənnəsinin aşağı salınması.

DEVİK (ID - 8629)

sif. məh. İş görəndə o yan-bu yana baxmağa adət etmiş. Devik adam.

DEVİKMƏ (ID - 8630)

“Devikmək”dən f.is.

DEVİKMƏK (ID - 8631)

bax döyükmək. Bunların devikdiyini görən Rüstəm dayandı. S.Rəhimov.

DEVİRMƏ (ID - 8632)

“Devirmək”dən f.is.

DEVİRMƏK (ID - 8633)

f 1. Altını üstünə çevirmək, başıaşağı etmək. Qazanı devirmək. Stolu devirmək.
2. məc. Yıxmaq, hakimiyyətdən məhrum etmək, ortadan qaldırmaq, ləğv etmək. Mütləqiyyəti devirmək. Burjuaziyanı devirmək. - İndi artıq yıxıldı,...

DEVİZ (ID - 8634)

is. [fr.] 1. Əsas bir fikrin, məsləkin, əqidənin qısa şəkildə ifadəsi. Səbirlə fürsət gözləmək.. [Mollayevin] devizi idi. M.Hüseyn.
2. Konkurslarda: müəllifin öz ad və familiyası əvəzində əsəri üzərində yazdığı söz,...

DEVR (ID - 8635)

1. Bax dövr1.
Bax dövrə 2-ci mənada. Bu ümid ilə ki qəmzəndən ala kami-dilin; Düzülüb gözlərini dövrünə müjgan səf-səf. S.Ə.Şirvani.
etnoqr. Evə gətirilmiş gəlinə xalça üzərində yer açmaq adəti. Həsən ağanın...

DEVRİLİŞ (ID - 8636)

is. Devirmə işi, devrilmə, çevriliş.

DEVRİLMƏ (ID - 8637)

“Devrilmək”dən f.is.

DEVRİLMƏK (ID - 8638)

məch. 1. Altı üstünə çevrilmək, başıaşağı edilmək.
2. məc. Hakimiyyətdən məhrum edilmək, məhv edilmək, ortadan qaldırılmaq. Çar üsuli-idarəsi 1917-ci il fevral ayının 27-də devrildi. - Şahlıq devrilsə də, başqa rəng...

DEYƏ (ID - 8639)

qoş. Səbəb və ya məqsəd bildirir. Gecikməsin deyə tezdən durdu. - Əmirxanı oyatmayır, dincəlsin deyə; Bəzən onun nəfəsinə qulaq da asır. S.Vurğun. Rahatyatsın deyə körpəm beşikdə; Dayanmışdır keşikdə igid, qəhrəman Bakı....

DEYƏ-GÜLƏ (ID - 8640)

zərf Gülə-gülə, şən bir halda söhbət edə-edə. Əmirxan quş kimi qalxdı ayağa; Dostlar deyə-gülə getdilər bağa. S.Vurğun. Eyvazın manqasındakı oğlan və qızlar deyə-gülə işləyirdilər. Ə.Vəliyev.

DEYƏK (ID - 8641)

(Kİ) ara söz. Tutaq ki, fərz edək ki, elə bil. Deyək ki, bu gün xəstələndin. [Şamxal] Yaxşı, deyək ki, atam kişidi, gözü qızışıb, bəs bu nə üçün evini-eşiyini buraxıb arvad üstünə gəlib?! İ.Şıxlı.

DEYƏN (ID - 8642)

dan. b ax deyəsən. Deyən, o getdi. - Deyən, əkizlərlə gəldi bərabər; Poladın evinə ögey-doğmalıq. M.Rahim.

DEYƏN-GÜLƏN (ID - 8643)

sif Şən, ürəyiaçıq, zarafatcıl, əhvallı. Deyən-gülən, söhbətcil oğlan.

DEYƏSƏN (ID - 8644)

ara söz mənasında. Ehtimal, gərək ki, görünür (ki). Onun dedikləri, deyəsən, düz çıxmadı. Deyəsən, gələn var.
[Fazil:] Vallah, mən özüm də məəttəl qalmışam; çünki o dəli övrətdən də, deyəsən, bir haray yoxdur. C.Məmmədquluzadə....

DEYİB-DANIŞMA (ID - 8645)

is. Söhbət, söhbət etmə.

Bu səhifə dəfə baxılıb

......
Insert Error: Table './shagird_myusers/spam_checker' is marked as crashed and last (automatic?) repair failed