İzahlı lüğət
ALLAHQURUCULUQ (ID - 1151)is. tar. 1905-ci il inqilabının məğlubiyyətindən sonra sosial-demokrat ziyalılar arasında yayılmış və yeni “sosialist” dini təbliğ etmiş dini-fəlsəfi, daha çox etik cərəyan.
|
ALLAHLIQ (ID - 1152)is. məc. dan. Hökmranlıq, hakimlik, özbaşmalıq. [Safo:] Bu gödək adamlar da gündə üç dəfə allahlıq iddiasına düşürlər. S.Rəhimov.
□ Allahlıq etmək -hökmranlıq etmək, hökm sürmək, başlıbaşmalıq etmək. |
ALLAHPAYI (ID - 1153)is. Sədəqə. Dilənçi qoltuğundakı köhnəpaltarı ki, ona allahpayı vermişdilər, Nurəddinə geyindirdi. S.S.Axundov.
|
ALLAHPƏRƏST (ID - 1154)is. [ər. Allah və fars. pərəst] Allaha inanan, Allaha sitayiş edən; dindar.
|
ALLAHPƏRƏSTLİK (ID - 1155)is. Allaha inanma, Allaha sitayiş etmə; dindarlıq.
|
ALLAHSIZ (ID - 1156)sif. və is. 1. Allaha, dini etiqadlara inanmayan, dinsiz. Allahsızlar cəmiyyəti.
2. məc. dan. İnsafsız, zalım, amansız (bəzən zarafat, bəzən də töhmət yerinə işlənir). Vermə ürəyi, əmanətindir! Allahsız ilə həyat çətindir!... |
ALLAHSIZLIQ (ID - 1157)is. 1. Allaha, dini etiqadlara inanmama. Allahsızlıq cəmiyyəti mənən ölümə məhkum edir. - Bəşər oğlu, heç üzünü tutma göylərə; Allahları üşütmədi allahsızlığın.. M.Araz.
2. məc. dan. İnsafsızlıq, zalımlıq. Allahsızlıq... |
ALLANMA (ID - 1158)“Allanmaq”dan f.is.
|
ALLANMAQ (ID - 1159)f Al rəngə boyanmaq, bəzənmək; al çiçək açmaq.
// Qızarmaq, al rəng almaq. Ağ alma allanıbdı; Ağacdan sallanıbdı; Mən sənə nə dedim ki; Gül üzün xallanıbdı? (Bayatı). Bəzəklənir, düzəklənir, bağın fəzası rənglənir;... |
ALLAŞDIRILMA (ID - 1160)“Allaşdırılmaq”dan f.is.
|
ALLAŞDIRILMAQ (ID - 1161)məch. Al rəngə boyadılmaq, al hala salınmaq, qızardılmaq.
|
ALLAŞDIRMA (ID - 1162)“Allaşdırmaq”dan f.is.
|
ALLAŞDIRMAQ (ID - 1163)f Al rəngə boyamaq, al etmək, qızartmaq.
|
ALLEQORİK (ID - 1164)sif. Alleqoriyalı, məcazi. Alleqorik hekayə. Alleqorik şeir. Alleqorik təsvirlər. - Alleqorik xasiyyət daşıyan bu heykəllər xalq rifahının əməkdə, elmdə olduğunu ifadə edir. M.İbrahimov.
|
ALLEQORİYA (ID - 1165)[yun.] 1. Hər hansı bir mücərrəd məfhumun, fikrin, ideyanın konkret bədii surətdə əyani ifadəsi (ədəbiyyatda, heykəltəraşlıqda, rəssamlıqda). Orta əsr Şərq ədəbiyyatında alleqoriya mühüm yer tutmuşdur.
2. Rəmz, kinayə,... |
ALLEQRO (ID - 1166)[ital.] mus. 1. Tez, iti, cəld (musiqi əsərinin ifasının tempi haqqında).
2. Bu tempdə ifa edilən musiqi əsəri və ya onun bir hissəsi. Əvvəllərdə yalnız iti sürətlə yazıldığına görə buna həm də sonata alleqrosu deyilir.... |
ALLERGİYA (ID - 1167)is. [yun.] 1. Orqanizmin bəzi şeylərə həssaslığı nəticəsində korlanması xəstəliyi. Allergiya xəstəliklərinin başvermə səbəbləri.
2. məc. Müəyyən hadisə və ya şeydən xoşlanmamaq, narahat olmaq. |
ALLI (ID - 1168)sif. köhn. Al rəngli paltar geymiş. Tərifli gözəllər gəlhagəl oldu; Yaşıllı, zərbaflı, allı Sənəm, gəl! Xəstə Qasım.
|
ALLI-ƏLVANLI (ID - 1169)sif. Al-əlvan. Açılın iyli güllərim, açılın! Allı-əlvanlı güllərim, açılın! A.Səhhət. Allı-əlvanlı (z.) bəzənmiş qızlar, gəlinlər əllərində həna, gözlərində sürmə, qaşlarında vəsmə, şad və xürrəm hər kəs...
|
ALLI-GÜLLÜ (ID - 1170)sif. Gözəl, qəşəng, bəzəkli, ala-bəzək, güllü-çiçəkli. Gələcəkdir babam mənim yanıma; Baxacaq allı-güllü bostanıma. A.Səhhət. Dostum, sirdaşımdır allıgüllü bahar. O.Sarıvəlli.
|
ALLIQ (ID - 1171)is. Al rəngli şeyin halı; qırmızılıq. Bu allıqda gül olmaz. - Geniş payız meşəsi bir allığa və rəngarəng sarılığa boyanırdı. S.Rəhimov.
|
ALLI-ŞALLI (ID - 1172)sif. məh. Al-əlvan. Pətəklərdən və bağçada qoyulan qırmızı rəngli yeşiklərdən arılar dəstə-dəstə çıxır, geniş, yaşıl meşələrdə, allı-şallı çəmənlərə axır, dərələrə yayılır, şəhd toplayır və qayıdırdılar....
|
ALLİTERASİYA (ID - 1173)is. [lat.] dilç. 1. Avaz yaratmaq məqsədilə eyni səsin təkrar edilməsi (məs.: əldən qalan əlli il qalar.).
Şeirdə bədii vasitələrdən biri. Alliterasiya Azərbaycan poeziyası və xalq ədəbiyyatında geniş yayılmışdır. |
ALLO (ID - 1174)[ing.] Telefonla danışarkən “qulaq asıram”, “qulaq asm” - mənasında işlənən nida. Allo, Bakımıdır? - deyir Talıstan; Yaşasın gələcək! Yaşasın insan! S.Vurğun.
|
ALMA1 (ID - 1175)is. Müxtəlif çeşidləri və müxtəlif rənglərdə olan girdə, yaxud uzunsov meyvə. Alma öz ağacından uzağa düşməz. (Ata. sözü).
□ Alma kimi - qıpqırmızı. [Gəlinin] yanaqları alma kimi qızarmışdı. Çəmənzəminli. |
ALMA2 (ID - 1176)“Almaq”dan f.is.
|
ALMA-ARMUDLUQ (ID - 1177)is. Alma və armud bağı, alma və armud ağacları əkilmiş yer. Binanı əhatə edən bağ alma-armudluqdan, gilənarlıqdan ibarət idi. S.Rəhimov.
|
ALMACIQ (ID - 1178)is. Gözlərin altında, üst çənənin üstündəki çıxıq, yanaq sümüklərinin dik yeri. Almacıq sümükləri. - ..Salavat Movlayev qarayanız, enlisifət, almacıq sümükləri çıxıq, orta yaşlı kosa bir adam idi. Ə.Əbülhəsən.
|
ALMAÇI (ID - 1179)is. dan. 1. Alma mütəxəssisi, alma tanıyan adam.
2. köhn. Alma alverçisi. |
ALMAGÜVƏSİ (ID - 1180)is. zool. Alma ağaclarına ziyan verən bir cücü. Almagüvəsi ilə aqrotexniki, bioloji və kimyəvi üsullarla mübarizə aparılır.
|
ALMAQ (ID - 1181)f 1. Əlinə götürmək, əl ilə tutub götürmək, qaldırmaq. Əlinə ağac almaq. Qələmi əlinə aldı və yazdı. Tüfəngini alıb ova getdi. - Aqil böyüklərə məxsus bir ədəblə çəngəl-bıçaq almış, çörəyini-xörəyini qabağına...
|
ALMALIQ1 (ID - 1182)is. Alma bağı, alma ağacları əkilən yer. Onlar gəlib almalığa çatdılar. Qırmızı ətirli almaları gördükdə, Qaraca qızın gözləri parladı. S.S.Axundov.
|
ALMALIQ2 (ID - 1183)is. Atların gözlərinin üst tərəfindəki çuxur yer, çökəklik.
|
ALMAN (ID - 1184)is. Almaniyanın əsas əhalisini təşkil edən xalq və bu xalqa mənsub adam. Alman ədəbiyyatının qədim abidələri. Klassik alman fəlsəfəsi.
|
ALMANAX (ID - 1185)[ər. “əlmənah” sözündən] Müxtəlif yazıçıların əsərlərindən ibarət qeyri-dövri məcmuə. Ədəbiyyat almanaxı.
.. “İncəsənət” almanaxının üçüncü nömrəsi çapa hazırlanmışdır. (Qəzetlərdən). |
ALMANCA (ID - 1186)zərf və sif Alman dilində. Almanca danışmaq. Almanca dərslik.
|
ALMANPƏRƏST (ID - 1187)is. Almanlara, alman adət və mədəniyyətinə pərəstiş edən adam.
|
ALMANPƏRƏSTLİK (ID - 1188)is. Almanlara, alman mədəniyyət və adətlərinə pərəstiş etmə.
|
ALMAYANAQ (ID - 1189)sif 1. Yanaqları qırmızı; alyanaq. Almayanaq qız.
2. Almacıq sümükləri çıxıq. Almayanaq monqollar; Yel qanadlı atlarla aşdılar; Tibet çölünü. R.Rza. |
ALMAZ (ID - 1190)is. 1. Son dərəcə bərk, rəngsiz, şəffaf qiymətli daş (xüsusi şəkildə taraşlanmış almaz brilyant adlanır). Almaz kimi şəffaf. - [Hacı Murad:] Pəh, pəh, pəh, .. almazların şəfəqi gözlərimi qamaşdırır. S.S.Axundov. ..İncə...
|
ALMAZI (ID - 1191)sif. Almaz kimi şəffaf; duru, təmiz. Ədalət gözlərindən almazı yaşlar tökərək başıaşağı dərəyə qaçırdı. Mir Cəlal.
|
ALNIAÇIQ (ID - 1192)sif. Vicdanı təmiz, utanılacaq işi olmayan, namuslu. İlk baharın sevincilə xumarlanan gözəl səhər; Min zəfərlə qarşılayır alnıaçıq ordumuzu. S.Vurğun. [Kərim bəy:] [Nəriman], o gün olsun ki, sağ-salamat, alnıaçıq (z.) qayıt...
|
ALOV (ID - 1193)is. Yanan bir şeydən çıxan od. Tonqalın alovu uzaqdan görünür. Yanğının alovu hər tərəfi işıqlandırır. - Qığılcımdan alov törər. (Məsəl). Hər tərəfdən odyağırdı, alov və tüstü çıxırdı. M.İbrahimov. Alovdan səmayə...
|
ALOVGÖZLÜ (ID - 1194)sif. Gözlərindən alov saçan, qızğın, ehtiraslı.
// Məc. mənada. Mən gurultu qoparmağı ilk öncə; Alovgözlü şimşəklərdən öyrəndim. M.Müşfiq. |
ALOVLANDIRILMAQ (ID - 1195)məch. 1. Yandırılmaq, alışdırılmaq, alov çıxarılmaq.
2. məc. Qızışdırılmaq, şiddətləndirilmək, gücləndirilmək. |
ALOVLANDIRMA (ID - 1196)“Alovlandırmaq”dan fis.
|
ALOVLANDIRMAQ (ID - 1197)f 1. Yandırmaq, alışdırmaq, tutuşdurmaq, alov çıxartmaq. Tonqalı alovlandırmaq. Külək yanğını daha da alovlandırdı.
2. məc. Daha da şiddətləndirmək, qızışdırmaq, gücləndirmək. Düşmənin vəhşiliyi ona qarşı olan kin... |
ALOVLANMA (ID - 1198)“Alovlanmaq”dan f.is.
|
ALOVLANMAQ (ID - 1199)f. 1. Bərk yanmaq, alışmaq, tutuşmaq, alışıb-yanmaq. İldırım vurmuş taya dərhal alovlandı.
məc. Qızarmaq, işıqlanmaq, parlamaq. Dan yeri alovlandı. - Yenə od tutdu, dan yeri yandı; Şölələndi, üfüq alovlandı. A.Səhhət. Bəzi... |
ALOVLATMAQ (ID - 1200)b a x alovlandırmaq
-ci mənada. |
Bu səhifə dəfə baxılıb
İnformatika hazırlığı
Tam məlumat...
Autocad və 3DS max kursları
Tam məlumat...
Sürətli hesablama. Mental arifmetika.
Tam məlumat...
......