İzahlı lüğət

ŞAMATA (ID - 37047)

bax şəmatət.

ŞAMAYI (ID - 37048)

is. [fars.] Xəzər, Qara dəniz, Azov dənizləri hövzələrində çox yayılmış balıq. Şamayı.. pulcuqları gümüşü, bel tərəfi tünd-yaşıl, üzgəcləri isə açıq rəngdə olur. Y.Əbdürrəhmanov.

ŞAMDAN (ID - 37049)

is. [ər. və fars.] Şam qoymaq üçün altlıq. Otaqlarda yanan şamdanlar söndürülmüşdü. M.S.Ordubadi. Pəncərədən sarı şamdanlar asılardı. H.Sarabski.

ŞAMDANÇI (ID - 37050)

is. Keçmişdə: saraylarda işıq işlərinə baxan şəxs.

ŞAMDANGÜLÜ (ID - 37051)

is. bot. Ətirşah fəsiləsindən bəzək bitkisi. Ətirşah fəsiləsinin şamdangülü cinsinin növləri bəzək bitkiləridir. M.Qasımov.

ŞAMİL (ID - 37052)

is. [ər.] İçinə alma, qaplama, aid olma, dəxli olma (adətən “etmək” , “olmaq” köməkçi feillərilə işlənir). Bu məsələ sizə də şamildir. Göstəriş hamıya şamildir. □ Şamil etmək - aid etmək. [Nuxulular:] Saniyən,...

ŞAMKİMİLƏR (ID - 37053)

cəm bot. Çılpaq-toxumlu, iynəyarpaqlı bitkilər fəsiləsinin adı. Şamkimilər fəsiləsinin .. yarpaqları xırda pulcuq şəkilli və ya dəstələrlə yığılmış iynəşəkillidir. Toxumdaşıyan qozaları nisbətən kiçik olub girdədir,...

ŞAMLIQ1 (ID - 37054)

is. Axşam yeməyi, axşam üçün hazırlanan yemək(lər). Şamlıq nəyiniz var? Şamlıq hazırlamaq.

ŞAMLIQ2 (ID - 37055)

is. Çoxlu şam ağacı bitən yer, şam meşəsi. Kəndin üst tərəfi şamlıqdır. - Doktor otağına qayıtdı. Şamlığa açılan pəncərələri geniş-geniş açdı. A.Şaiq.

ŞAMOT (ID - 37056)

is. [fr. ] Odadavamlı bişmiş gil və həmin gildən hazırlanmış kərpic.

ŞAMPAN (ID - 37057)

[coğrafi addan] Köpüklənən, qazlı üzüm şərabı. Azərbaycan Şampan şərabı.

ŞAMPANSKİ (ID - 37058)

[rus. “шампанское”dən] dan. bax şampan. [Səfdərqulu bəy:] Mənim sağlığıma bir stəkan şampanski içməyə də vaxtın yoxdur. S.S.Axundov. [Əsgər:] Elə belə, komandirsən, gəl gedək, bizim komanda məntəqəsinə bax: lampası......

ŞAMPÜN (ID - 37059)

[ing.] Baş yumaq üçün ətirli duru sabun və ya sabun tozu.

ŞAMSIZ (ID - 37060)

zərf Axşam yeməyi yemədən. Qonşuya ümid olan şamsız yatar. (Ata. sözü). Çox gecəm var ki, şamsız yatıram; Çaysız, həm təamsızyatıram. S.Ə.Şirvani. [Pəricahan xanım:] [Ağca xanımı] otağına aparın. Bu gecə şamsız qalacaqdır....

ŞAN1 (ID - 37061)

is. [ər.] Ad-san, şöhrət, şərəf. Bürüyüb aləmi şanın, şöhrətin; Bir de, qoç Koroğlu, nədən məlulsan? “Koroğlu” . [Cəngavər:] Səyavuş bu yurdun fəxri, şanıdır. H.Cavid.

ŞAN2 (ID - 37062)

is. Balı saxlamaq və toxum tökmək üçün arıların pətəkdə mumdan düzəltdikləri gözcüklər. Bu təsəlli mənə bəsdir, olar asudə halım; Ki, bu şanlarda mənim də var iki qətrə balım. A.Səhhət. Kosa əlindəki suyu süzülən...

ŞANA (ID - 37063)

is. Otu, samanı, küləşi yığmaq üçün uzunsaplaqlı diş-diş dəmir və ya ağac alət, yaba. Qəhrəman .. xırmandan kənara çıxmır və şananı yerə salmırdı. S.Rəhimov. [Musa:] Oğlan, şananı mənə ver.. M.İbrahimov.

ŞANAGÜLLƏ (ID - 37064)

is. bot. Sulaqlı yerlərdə bitən çiçəkli su bitkisi..

ŞANALAMA (ID - 37065)

“Şanalamaq”dan f.is.

ŞANALAMAQ (ID - 37066)

f Şana ilə otu, küləşi, samanı və s.-ni yığmaq, yaymaq, atmaq, səpələmək. Həsi bu gün böyük xırmanın qırağını əvvəlcə çaldı, sonra şanaladı. S.Rəhimov.

ŞANAPİPİK (ID - 37067)

is. zool. Əyri dimdiyi, darağabənzər kəkili, ala-bəzək lələyi olan quş; şinəbub.

ŞANA-ŞANA (ID - 37068)

sif Göz-göz, dəlik-dəlik.

ŞAN-BEÇƏ (ID - 37069)

is. Cavan bal arısı. Şan-beçə balı. - Yetər bu dəfə böyük və ağ süfrə ilə örtülü bir məcməyi gətirib ortalığa qoydu, ..[məcməyidə] sapsarı təzə nehrədən çıxmış inək yağı, bir yekə nimçə şan-beçə balı, bir...

ŞANƏ (ID - 37070)

is. [fars.] klas. Daraq. Xumar-xumar baxmaq göz qaydasıdır; Lalətək qızarmaq üz qaydasıdır; Pərişanlıq zülfün öz qaydasıdır; Nə badi-səbadan, nə şanədəndir. M.P.Vaqif.

ŞANƏLƏNMƏ (ID - 37071)

“Şanələnmək”dən f.is.

ŞANƏLƏNMƏK (ID - 37072)

f klas. Şanə-şanə olmaq. // məc. Dəlik-dəlik, deşik-deşik olmaq, parçalanmaq. Qəmzə xəncərindən, müjgan oxundan; Ciyər parə-parə, dil şanələnmiş. M.V.Vidadi.

ŞANƏ-ŞANƏ (ID - 37073)

zərf klas. Parça-parça, tikətikə, deşik-deşik. □ Şanə-şanə olmaq klas. - parça-parça olmaq, tikə-tikə olmaq, dəlikdəlik olmaq, şanələnmək.

ŞANI (ID - 37074)

is. Çox şirin, şirəli, ətirli üzüm növü. Ağ şanı. Qara şanı. - [Səkinə qarı:] Qarpız da almışam, hələ Buzovnadan şanı da gətiriblər. M.İbrahimov.

ŞANLI (ID - 37075)

sif. 1. Rəşadətli, cəsur, qəhrəman. Şanlı əsgərlərimiz. // Şöhrətli, şərəfli, uca. - [Nüşabə:] Şanlı tariximiz görməmiş ləkə; Zəfərlər qazanmış bu şanlı ölkə! A.Şaiq. Bu günlər, şanlı günlər, şən günlər;...

ŞANLI-ŞƏRAFƏTLİ (ŞÖHRƏTLİ) (ID - 37076)

bax şanlı-şövkətli (şöhrətli).

ŞANLI-ŞÖVKƏTLİ (ŞÖHRƏTLİ) (ID - 37077)

sif. Yüksək şanlı, şərəfli, yüksək mənsəbli. // Dəbdəbəli, həşəmətli, cah-calallı.

ŞANS (ID - 37078)

is. [fr.] Uğur qazanmaq imkanı.

ŞANSON (ID - 37079)

is. [fr.] XV-XVI əsrlərdə fransız musiqi renessansının (intibahının) görkəmli nümayəndələrinin yaradıcılığında aydın milli xüsusiyyətlər kəsb edən polifonik mahnılar.

ŞAN-ŞAN (ID - 37080)

sif. Şanlar şəklində, göz-göz, deşik-deşik. ..Sinənin içində olan ağ ciyər şan-şandır. H.Zərdabi. □ Şan-şan etmək (eləmək) - deşik-deşik etmək. Güllə sinəsini şan-şan elədi. - Hamı adamların gözünün qabağında Nəbigil...

ŞAN-ŞƏRAFƏT (ID - 37081)

bax şan-şövkət (şöhrət).

ŞAN-ŞÖVKƏT (ŞÖHRƏT) (ID - 37082)

is. Şöhrət, həşəmət, şan, ad-san. Hanı nizəm, hanı atım? Kəsildi şanı-şövkətim... “Koroğlu” . Tərk edərək bütün istirahəti; Qazanmışam mən bu şanü şövkəti. A.Səhhət. Qəhrəmandır, igidin hörməti var; Özü gənc...

ŞANTAJ (ID - 37083)

is. [fr.] İfşaedici məlumat yayma hədəsi ilə nə isə tələb etməkdən ibarət cinayət.

ŞANTAN (ID - 37084)

is. [fr.] Əyləncə müəssisəsi.

ŞAPALAQ (ID - 37085)

is. 1. Əlin içi ilə vurulan zərbə, şillə. Üzünə bir şapalaq çəkdi. - Məşədi Salman axırıncı dəfə bu cavabı eşitdikdə Məmmədə bir şapalaq vurdu. T.Ş.Simurq. ..[Çobanların] çomaqları ki əlindən düşdü kütləşdilər,...

ŞAPALAQLAMA (ID - 37086)

“Şapalaqlamaq”dan f.is.

ŞAPALAQLAMAQ (ID - 37087)

f . Şapalaq vurmaq, şillələmək. [Müqim bəy] sonra da ayaqlarının ucunda dikəlib, peysərini şapalaqladı. S.Rəhimov. [Mollabacı] ..qulağımdan tutub, şapalaqlamağa başladı. H.Sarabski. Geysubəyim Manafı şapalaqlamağa, üzünə tüpürməyə,...

ŞAPALAQLANMA (ID - 37088)

“Şapalaqlanmaq”dan fJs.

ŞAPALAQLANMAQ (ID - 37089)

məch. Şapalaqla vurulmaq, şapalaq yemək.

ŞAPATLAMA (ID - 37090)

“Şapatlamaq”dan f.is.

ŞAPATLAMAQ (ID - 37091)

f . Arasıkəsilmədən, dalbadal, şappaşap vurmaq. [Kəndli] şəhərə bir azca ertə çatmaq üçün; Tələsirdi qabaqca satmaq üçün; Çün bu işdə qazanc adı var idi; Qazları incidib şapatlar idi. A.Səhhət. [Hacı Qambay] əlindəki...

ŞAPIR-ŞAPIR (ID - 37092)

zərf Səs çıxara-çıxara, teztez; marçamarç. Buzov şapır-şapır anasını əmirdi. // Məc. mənada. Bu səfahət və əyyaşlığın onlar bir gün cəzasını çəkəcəklər. Çəkincəyə qədər də həyatın bütün zövq və nəşəsini...

ŞAPIRDATMA (ID - 37093)

“Şapırdatmaq”dan f.is.

ŞAPIRDATMAQ (ID - 37094)

bax şappıldatmaq. [Sadıq] balın yarısını qayğanağa qarışdırandan sonra qatığın çox hissəsini də üstünə töküb, ağzını şapırdata-şapırdata yeyir. Q.Qantəmir.

ŞAPİROQRAF (ID - 37095)

[xüs. ad və yun. grapho yazıram] Təkmilləşdirilmiş hektoqraf; əlyazmasını və ya çap ottisklərini çoxaltmaq üçün alət.

ŞAPKA (ID - 37096)

[rus.] Əsasən isti, yumşaq baş geyimi, papaq. Başına şapka qoymaq. - Kərbəlayı Zalın arvadı hərdənbir deyirdi: - A kişi, sənin saqqalına nə şaşka yaraşır, nə də şapka. Ə.Haqverdiyev. [Musanın nəvəsinin] başındakı xaki rəng...

Bu səhifə dəfə baxılıb

......