İzahlı lüğət

DİLLİLİK (ID - 9846)

is. Dilli adamın xassəsi, çox danışma, danışqanlıq.
□ Dillilik eləmək çox danışmaq, diliuzunluq etmək. ..Uşaq, adəti xilafına olaraq, bu axşam bir az dillilik eləyirdi. Ə.Əbülhəsən.

DİLMANC (ID - 9847)

is. köhn. 1. Çar dövründə məhkəmədə və ya bəzi başqa idarələrdə tərcüməçi. [Məşədi İbad:] Rüstəm bəy! Çox adamlar mənimlə qohum olmaq istədilər, hətta qubernatın dilmancı Cəfər bəyin xalası oğlu Daşdəmir bəy....

DİLMANCLIQ (ID - 9848)

is. köhn. Dilmancın (1-ci mənada) işi, vəzifəsi; tərcüməçilik. Qulluğumun adı dilmanclıq idi. C.Məmmədquluzadə. Bu cür dilmanclığın özünün də kənd arasında heç az hörməti olmurdu. S.Rəhimov.

DİLNƏVAZ (ID - 9849)

sif. [fars.] klas. şair. Könlü oxşayan, ürəyəyatan, son dərəcə xoş. Onun söhbətləri musiqi nəğmələrindən dilnəvaz və sevimlidir. M.S.Ordubadi. Dünyaya gəlməyib elə bir nazənin gözəl; Dərd əhlinə təsəlli verə, dilnəvaz...

DİLORTASI (ID - 9850)

sif. dilç. Dilin orta hissəsinin iştirakı ilə tələffüz edilən. Dilortası səslər.

DİLOTU (ID - 9851)

dilotu yemək - həddindən artıq çox danışmaq, birnəfəsə danışmaq, başqalarını danışmağa qoymayıb özü danışmaq. [Qız] dilotu yeyib, ona söz çatdırmaq olar? M.Hüseyn. Qumru .. Babacanın dilotu yemiş kimi tökdüyü dillərinə...

DİLOV (ID - 9852)

is. məh. Divar şkafı, taxça, caxmudan.

DİLÖNÜ (ID - 9853)

sif. dilç. Dilin ön hissəsinin iştirakı ilə tələffüz edilən. Dilönü saitlər. Dilönü samitlər. Ə, e, i, ö, ü dilönü səslərdir.

DİLPƏSƏND (ID - 9854)

sif. [fars.] klas. Xoşagələn, ürəyəyatan. Pəriyəm, söylərəm şahü-gədadən; Qafiyə dilpəzir gərək binadən. Aşıq Pəri.

DİLRÜBA (ID - 9855)

sif. və is. [fars.] şair. Ürəyi cəlb edən, ürəkçəkən, xoşagələn, məftunedici. [Böyükxanım] gah-gah öz-özünə dilrüba bir səslə oxuyub ayaqlarını oynadırdı. M.S.Ordubadi. ..Azərşəhr, doğrudan da, Azərbaycanın dilrüba...

DİLSİZ (ID - 9856)

sif. və is. 1. Dili olmayan, lal.
// məc. Səssiz, cansız. Sanki bütün adamlar daş kimi dilsiz və cansız idi. M.İbrahimov. Nə balıqlar danışırlar; Nə də cansız dilsiz daşlar. M.Seyidzadə.
2. məc. Yazıq, fağır, aciz, müti,...

DİLSİZ-AĞIZSIZ (ID - 9857)

bax dilsiz 2-ci mənada. ..Dilsiz-ağızsız, fəqir və yazıq anaların südünü əmən balalardan qorxaq, aciz və bacarıqsız nəsil əmələ gələcəkdir. F.Köçərli. Hər kəs [Ənisəni] dilsiz-ağızsız, bacarıqsız bir talibə zənn edirdi....

DİLSİZLİK (ID - 9858)

is. 1. Lallıq.
məc. Yazıqlıq, fağırlıq, həlimlik, mütilik, acizlik, sakitlik.
məc. Səssizlik, sükut. Yadımdadır o gün ki, sən sərilmişdin yatağa; Qara ölüm dilsizliyi çökmüşdü dil-dodağa. A.Şaiq. Burada [qəbiristanda]...

DİLSUZ (ID - 9859)

sif. [fars.] klas. 1. Ürəkyandıran, çox təsirli. Bir oddur eşqi-dilsuzun ki, daşlar içrə pünhandır. Füzuli. Bu Xətayinin dilində eşqi-dilsuzun sənin; Oda bənzər kim, həmişə dil kəbab üstündədir. Xətayi.
2. Ürəyiyanan, həssas,...

DİLŞAD (ID - 9860)

sif. [fars.] klas. Ürəyi şad, könlü şad, fərəhli. Bir ləhzə bəzmi-yardə dilşadəm, ey könül; Aram tut, bu mətləbi biganə bilməsin. M.Ə.Sabir.
□ Dilşad etmək (eyləmək) - ürəyini şad etmək, sevindirmək, fərəhləndirmək....

DİLŞADLIQ (ID - 9861)

is. Könül şadlığı, sevinc, fərəh. Mən bu dudmanı həmişə abad və içində dilşadlıq görmüşəm. Ə.Haqverdiyev.

DİLŞİKƏSTƏ (ID - 9862)

sif. [fars.] klas. Ürəyisınıq, könlüqırıq, bədbəxt, yazıq, biçarə. Bir gün Məcnuni-dilşikəstə; Səhrada gəzirdi zarü xəstə. Füzuli. Halpərişan, dilşikəstə olduğum; Deyən varmı biinsafa, görəsən? Q.Zakir.

DİLŞİKƏSTƏLİK (ID - 9863)

is. klas. Ürəyisınıqlıq, könlüqırıqlıq, yazıqlıq, biçarəlik.

DİLŞÜNAS (ID - 9864)

bax dilçi. Bundan əlavə, əlifbamızda olan nöqsanlardan başqa, ərəb dilini öyrənmək bizim üçün, dilşünas olmadığımıza görə, başqa bir çətinlik də törədir. M.F.Axundzadə.

DİLŞÜNASLIQ (ID - 9865)

bax dilçilik.

DİLTƏNG (ID - 9866)

sif. [fars.] köhn. Ürəyi sıxılmış, könlü daralmış, kədərli, qəmgin, məyus.
□ Diltəng etmək - ürəyini sıxmaq, kədərləndirmək, təngə gətirmək. Dinməz və söyləməz oturmağımız məni diltəng etdiyinə görə [dərvişlə]...

DİLTƏNGLİK (ID - 9867)

is. Canı sıxılma, dilxorluq, qəmginlik, məyusluq; kədər. Molla İbrahimxəlil şiddətli diltənglik ilə dedi.. M.F.Axundzadə.

DİLTƏRPƏNMƏZ (ID - 9868)

b ax dildönməz.

DİLUCU1 (ID - 9869)

sif. dilç. Dil ucunun iştirakı ilə əmələ gələn. Dilucu səs.

DİLUCU2 (ID - 9870)

zərf Könülsüz, ürəksiz, ötəri, qısaca. Dilucu söyləmək. Dilucu cavab vermək.
Oturanlar hamısı baş əyib dilucu salam verirdilər. Mir Cəlal.

DİLVARİ (ID - 9871)

sif. Dil kimi, diləoxşar, dil şəklində.

DİMAĞ (ID - 9872)

is. [ər.] Beyin.
// məc. Ağıl, şüur. Mey gərçi səfa verər dimağə; Axdığı üçün düşər əyağə. Füzuli. Bu sözlər Tanyaya olduqca təsir etdiyindən, onun qəlbində, dimağında bir dəyişiklik törətdi. A.Şaiq. Murad gözlərini...

DİMDƏLƏMƏK (ID - 9873)

f məh. Dürtməkləmək, dürtməklə vurmaq. - Heç dəli olmasa, o yekəlikdə də adama dəli deyərlərmi? - deyə arvad ərini dimdələdi. S.Rəhimov.

DİMDİK (ID - 9874)

is. Quşların ağızlarının irəliyə uzanmış buynuz kimi sərt hissəsi. Ağacdələnin dimdiyi biz kimi olur. Qırğının əyri və sərt dimdiyi. - Quşlar yuvalarında oturub dimdiklərini təmizləyirdilər. N.Nərimanov. [Buğacın] tərlan...

DİMDİK (ID - 9875)

zərf və sif 1. Çox dik, lap dik, tamam dik. Dimdik qoyulmuş dirək. Dimdik yer. - Qurban tikan kimi dimdik duran qıllarını arxalığının yaxalığı ilə sıx-sıx örtərək .. dedi. A.Şaiq. [Rüstəm bəy:] Cansız və ruhsuz bir sütun kimi...

DIMDİKBURUN (ID - 9876)

sif. Burnu dimdik kimi əyri və ucu iti.

DİMDİKDİBİ (ID - 9877)

is. zool. Bir qrup quşlarda dimdiyin dibindəki dərinin qalınlaşmış hissəsi.

DİMDİKLƏMƏ (ID - 9878)

“Dimdikləmək”dən f.is.

DİMDİKLƏMƏK (ID - 9879)

f. 1. Dimdiyi ilə götürüb yemək. Biixtiyar ovcumdakı dəni yerə səpərdim, cücələr bir-birini döşləyərək səpdiyim dəni dimdiklərdi. A.Şaiq.
2. Dimdiyi ilə vurmaq, dişləmək, döymək. Qızılquş pəncəsindən qurtulub, özünü...

DİMDİKLƏNMƏ (ID - 9880)

“Dimdiklənmək”dən f.is.

DİMDİKLƏNMƏK (ID - 9881)

qayıd. Öz-özünü dimdiyi ilə təmizləmək, dimdiyi ilə təmizlənmək. Bir qara toyuq gəlib Maronun yaxınlığındaca dimdikləndi. S.Rəhimov.

DİMDİKLƏŞMƏ (ID - 9882)

“Dimdikləşmək”dən f.is.

DİMDİKLƏŞMƏK (ID - 9883)

qarş. 1. Bir-birini dimdiklə vurmaq, dişləmək, döymək. Xoruzlar həyətdə dimdikləşir.
2. məc. Dalaşmaq, çeynəşmək, yola getməmək.

DİMDİKLİ (ID - 9884)

sif. 1. Dimdiyi olan. ..Həyətdə dənlənən yastı sarı dimdikli qazların hərdənbir qaqqıltısından başqa bir şey eşidilmirdi. Ə.Əbülhəsən.
2. Dimdiyəoxşar ağzı, ya qapağı olan. Daxilə işlənən damcı dərmanları damcılamağı...

DİMDİRİ (ID - 9885)

sif. Çox diri, çox çevik, çox zirək, çox cəld.

DİMEDROL (ID - 9886)

is. tib. Yuxu və allergiya dərmanı.

DİN (ID - 9887)

is. [ər.] 1. Xariqüladə qüvvələrə, varlıqlara inanmağı əsas götürən, Tanrıya etiqadı və tapınmağı sistemləşdirən ictimai şüur forması. Qorxu hissi yanlış olaraq dinin meydana gəlməsinin səbəbi sayılırdı. Din bəşəriyyət...

DİNA (ID - 9888)

is. [yun.] fiz. Kütləsi bir qram olan cismə bir saniyədə bir santimetr təcil verən qüvvə.

DİNAB (ID - 9889)

DİNAMİK (ID - 9890)

sif. [yun.] 1. Dinamikaya aid olan; hərəkətlə, gücün təsiri ilə əlaqədar olan. Dinamik buxarlanma. Dinamik üsul. Dinamik müvazinət.
2. Hərəkəti, təsiri, daxili qüvvəsi çox olan, daim hərəkətdə olan. Dinamik surət. Aktyorun...

DİNAMİKA (ID - 9891)

[yun.] 1. Mexanikanın, qüvvə təsirindən asılı olaraq cisimlərdə əmələ gələn hərəkətin qanunlarından bəhs edən şöbəsi.
Dinamikanın əsas məqsədi cisimlərin hərəkətini öyrənməkdən ibarətdir. Z.Xəlilov.
2. Bir şeyin...

DİNAMİKALI (ID - 9892)

sif. Dinamikası olan, dinamik.

DİNAMİKLİK (ID - 9893)

is. Dinamikası, hərəkəti, daxili qüvvəsi bol olma. Əsərdə dialoqun dinamikliyi. Baletdə kütləvi səhnələrin dinamikliyi.

DİNAMİT (ID - 9894)

[yun.] Əsas tərkib hissəsi nitroqliserindən ibarət olub, dağları, qayaları partlatma işlərində və s.-də istifadə edilən partlayıcı maddə. Binanın divarlarına dinamit qoyduqda xalqla bərabər biz də keçib getdik. M.S.Ordubadi. Surxaypartladılacaq...

DİNAMİTÇİ (ID - 9895)

is. xüs. Dinamitlə partlayış işləri aparan mütəxəssis.

Bu səhifə dəfə baxılıb

......
Insert Error: Table './shagird_myusers/spam_checker' is marked as crashed and last (automatic?) repair failed